Niets geleerd van de geschiedenis
De steun van gereformeerde christenen voor de PVV
Er zijn christenen die iets in de PVV zien. Al eerder heb ik beargumenteerd waarom (https://mjschuurman.wordpress.com/2009/10/09/de-populariteit-van-de-pvv-onder-reformatorische-christenen/). Toch snap ik deze christenen niet. In recenter en iets verder verleden hebben christenen, die in de gereformeerde traditie staan, politieke visies gesteund die achteraf gezien discutabel waren. Vandaag de dag hebben we dus nog niets geleerd van de fouten die de Deutsche Christen en de verdedigers van de Apartheid maakten.
Vergelijking
Ik maak een historische vergelijking. Zo’n vergelijking is riskant. Want ik kan er naast zitten, omdat ik de geschiedenis niet goed ken. Of degenen die mijn vergelijking lezen, leggen niet de link die ik bedoel.
De vergelijking die ik maak is die van de keuze van gereformeerde christenen in de jaren-’30 in Duitsland en de na-oorlogse jaren in Zuid-Afrika. Het gaat mij om de vergelijking tussen de steun van christenen aan politieke visies. Niet om een vergelijking tussen de personen die in deze beweging actief waren. Het gaat mij nadrukkelijk niet om de vergelijking tussen Wilders en Hitler. Ook al ben ik het – overduidelijk – niet eens met de visie van Wilders, ik vind hem een kundig politicus. Ook de link tussen Wilders en de politici uit de tijd van de Apartheid wil ik niet maken. (Hoewel zo’n vergelijking wel iets meer hout zou snijden dan de eerder genoemde.)
Nogmaals: het gaat mij om de steun die (gereformeerde) christenen uitspraken en uitspreken voor een bepaalde politiek.
Deutsche Christen
De Deutsche Christen waren leden van lutherse en gereformeerde kerken, die een pleidooi voerden voor een Duits-germaanse vorm van het christelijk geloof. Toen Hitler in 1933 aan de macht kwam, zagen ze in hem een door God gezonden verlosser. Het kenmerk van deze beweging was dat ze dachten dat God een bijzondere rol in de wereldgeschiedenis had weggelegd voor het Duitse volk.
De nauwe band tussen het Duitse volk en de protestantse traditie kreeg een flinke knauw door het verlies van Duitsland aan het einde van de Eerste Wereldoorlog. Maar die band was al veel eerder losser geworden. Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog was de invloed van de kerken sterk afgenomen. Toen de oorlog uitbrak, zagen veel predikanten dat als een mogelijkheid om de kerk weer invloed te geven. Men zag het enthousiasme met betrekking tot de oorlog onder het volk als een herhaling van het Pinksterfeest. (https://mjschuurman.wordpress.com/2009/10/09/wo-i-en-de-reactie-van-duitse-predikanten/) Veel predikanten hadden de oorlog in 1914 gesteund. Toen in de loop van de jaren het enthousiasme afnam, waarschuwden veel predikanten om het wonder van het Pinksterfeest niet te verkwanselen.
Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog kregen de socialisten de macht. Socialisten waren in die tijd behoorlijk anti-kerkelijk. Bovendien vonden ze dat de kerk in de oorlog een verkeerde rol had gespeeld. In 1918-1919 werd officieel de scheiding tussen kerk en staat uitgesproken. Deze scheiding zorgde ervoor dat protestanten nooit iets voor de Weimar-Republik hebben gevoeld. Protestanten in die tijd waren anti-democratisch.
In diezelfde tijd raakte Duitsland een groot stuk van Oost-Pruisen kwijt, de bakermat van Pruisen en in de ogen van velen de bakermat van Duitsland. (De rouw om het verlies kan met zien bij veel schrijvers die afkomstig waren uit Oost-Pruisen, zoals Werner Bergengruen, Johannes Bobrowski, Ernst Wiechert, Edzard Schaper, enz). Bovendien kwam er in het toenmalige buurland een bolsjewistische revolutie, die tot 1920 zorgde voor een burgeroorlog in Polen en Rusland. In de beginjaren was het idee bij deze bolsjewisten om de revolutie over de hele wereld te verspreiden. Duitsland zou dus als een van de eersten aan de buurt zijn.
De opkomst van de Deutsche Christen was dus niet uitzonderlijk. Er was een traditie van Duits-christendom, een vaak nationalistische, monarchistische vorm van protestantisme, dat werd aangewakkerd door het verlies en de revoluties. Duitsland kende in de Weimar-tijd ook veel financiële crisis. Toen er iemand opkwam, die voor rust zorgde, anti-bolsjewistisch was, sprak over de roeping en de behoeften van Duitsland, raakten vele protestanten in de ban van de man uit Oostenrijk. Zij dachten dat hij een verlosser was, die de kerk weer aanzien kon geven. Zij achtten het gevaar van communisme groter dan verlies van eigen evangelische identiteit.
Wanneer in 1945 de kerken weer staatssteun krijgen om het Duitse volk op te voeden en te behoeden voor de verleidingen van het nationaal-socialisme, heeft men niet echt de rol van de kerken in de periode daarvoor verwerkt.
Apartheid
In 1948 kwam in Zuid-Afrika een regering aan de macht, die het pad effende voor de Apartheid. Een belangrijke politieke reden voor de apartheid was – opnieuw – de angst voor het communisme. Men was bang dat de ‘zwarte’ bevolking onder invloed van het communisme zou komen. Overigens geen vreemde gedachte, want op veel plaatsen in de wereld wonnen de communisten aan invloed. Anti-communisme ging na 1945 steeds meer het buitenlandse beleid van de VS en het Verenigd Koninkrijk bepalen.
Gereformeerde theologen en gereformeerde kerken leverden met behulp van argumenten die aan Calvijn en Kuyper ontleend waren de theologische legitimatie voor de apartheid. Net zoals de Deutsche Christen konden zij zeggen, dat God elk van de landen een eigen bestemming had.
Bepaalde gereformeerde kerken en theologen speelden overigens ook een weer rol in de ontmanteling van de apartheid.
De steun van de kerken voor de apartheid heeft de kerk erg beschadigd. Vandaag de dag zijn de kerken uit de gereformeerde kerken in de ogen van veel Afrikaners niet meer geloofwaardig. Deze steun voor de apartheid is een van de oorzaken van de secularisatie in Zuid-Afrika.
De steun voor de PVV is begrijpelijk
Dat mensen ongerust worden over de islam, kan ik wel begrijpen. Ik weet nog hoe mijn moeder een bericht uit het Reformatorisch Dagblad voorlas, waarin uitgerekend werd in welk jaar wij zouden leven onder een islamitische meerderheid. Het was 2030 of 2040. De islam is een redelijke nieuwkomer in ons land. De angst voor de islam is vergelijkbaar met de angst voor het communisme toendertijd. Bovendien is de nauwe band tussen de vaderlandse identiteit en de protestantse traditie speelde toendertijd ook.
Alleen: net zoals de Deutsche Christen en de aanhangers van de apartheid feitelijk meer van hun christelijke traditie leverden zij meer in dan zij er mee wonnen. Dat is met steun voor de PVV in mijn ogen ook.
Islamisering?
Het heeft iets ironisch dat veel mensen die zich zorgen maken om islamisering nauwelijks in contact komen met moslims. Men leest over hen. Over wat er gebeurt. In Amsterdam. In Veenendaal. Er is wel degelijk een probleem met de integratie. Alleen die problemen zijn niet op conto te schrijven van de islam:
– Integratieproblemen zijn er ook met niet-islamitische bevolkingsgroepen of die slechts deels moslim zijn. In veel steden zijn er problemen met Antillianen, in het verleden met Surinamers, met Molukkers.
– Er zijn meer allochtone christenen (800.000) dan allochtone moslims (ca 700.000). Veelal worden die op een hoop gegooid. Ook door christenen. Er is geen grotere belediging voor een Kopt dan als een moslim behandeld te worden.
– Veel moslims in Nederland zijn vluchteling en hebben afkeer van de islamitische regimes. Een deel van deze moslims gaat over op het christelijk geloof. Denk aan Irakezen, Iraniërs, Afghanen, Somaliërs.
– Ook moslims hebben te maken met secularisatie. Veel jongeren willen niet meer naar de moskee.
– De gastarbeiders die hier kwamen waren vaak niet diep-religieus. Pas in de jaren-’80 zijn gastarbeiders in Nederland bewust geworden van de islamitische wortels.
– Het moet te denken geven dat de leden van de Hofdstadgroep door kennis van de Nederlandse samenleving zijn geradicaliseerd. Blijkbaar is er in onze samenleving toch iets aan de hand dat mensen afstoot en buitensluit. Ondanks alle mooie en minder mooie woorden over integratie en gelijke behandeling.
– Ondanks de bouw van enkele beeldbepalende moskeeën neemt het aantal moskeeën niet erg toe.
– Na 11-09 zijn veel moslims gaan twijfelen over hun godsdienst en zijn op zoek naar een vreemdzamer geloof en komen in aanraking met het christelijk geloof.
– Ook het christelijk geloof is niet altijd
Geen demonisering, maar evangelieverkondiging
Ik ben geen politicus, maar predikant. Mijn taak is het om het evangelie van Jezus Christus te brengen. Alleen in Hem ligt het behoud. Of je nu Turk bent of Nederlander. Dat is mijn reden om mij te verzetten tegen de steun van christenen voor de PVV, want demonisering van de islam. Wie de islam gaat demoniseren, zorgt ervoor dat zij zich des te meer vastklampen aan de islam.
Zie voor mijn visie hoe met moslims en islam om te gaan: https://mjschuurman.wordpress.com/2010/03/25/evangelisatie-onder-moslims/
ds. M.J. Schuurman
MJSchuurman 