De achtergronden van het Heilig Avondmaal

De achtergronden van het Heilig Avondmaal

Vier keer per jaar wordt in het Heilig Avondmaal gevierd. Voor veel gemeenteleden is het niet zo duidelijk wat het Heilig Avondmaal betekent. Vaak ook niet voor degenen die al belijdenis hebben gedaan. Daarom zal ik de betekenis geven.
Heilig avondmaal heeft dezelfde betekenis als de preek. Toch heeft het Avondmaal een meerwaarde.
Om de betekenis en de meerwaarde van het Heilig Avondmaal te begrijpen, moeten we stilstaan bij de kern van het christelijk geloof. De kern van het christelijk geloof is dat God ons (door het offer van Zijn Zoon) aanneemt als Zijn kinderen. Het mooiste wat een gelovige kan overkomen, is dat hij verbonden is met Christus. In het geloof gaat het om de gemeenschap of vereniging met Christus.
In de hemel zal die vereniging of gemeenschap volmaakt zijn. Dan zullen we Hem zien. Hier op aarde is die gemeenschap nog onvolmaakt. Vaak ervaren we er niets van. Vaak ontmoeten we Christus niet en zijn we op zoek naar Hem.

Christus is het geschenk
Als het Avondmaal wordt gevierd, zetten mensen alles klaar: de tafels, het brood en de wijn. Maar wat er écht wordt uitgedeeld, dat kan alleen Christus doen. Want de Here Jezus geeft Zichzelf. Wie aan het Avondmaal gaat, ontvangt Christus – die ontvangt gemeenschap met Christus.
Vanuit die gemeenschap met Christus ontvangen wij alles: vergeving, geloof, kracht om vol te houden, zegen in ons dagelijks leven, de Heilige Geest, een toekomst bij de Here in de hemel.
Christus geeft Zichzelf. Dat is taal van de liefde, want op een bruiloft geeft iemand zichzelf aan de ander. Het Avondmaal is – net als onze relatie met Christus – te vergelijken met een bruiloft. Een bruiloft in gemeenschap van goederen. Onze zonden en ellende worden van Christus. Wat van Christus is, wordt van ons: Zijn heiligheid. We ruilen!

Gods eer en onze zondigheid
Het Avondmaal laat twee dingen zien: Wie God is en wie wij zijn. God is de heilige God, zonder zonde. Wij mensen zijn juist zondig.
Dat kan ervoor zorgen, dat we helemaal niet met het Avondmaal bezig willen zijn. Zonde is geen positief begrip. Het Avondmaal is er echter niet voor bedoeld om ons te laten somberen over onszelf. De zonde heeft juist – gek genoeg – een zonnige kant. Onze zonde kan vergeven worden. En de Here wil dat ook graag doen. In het Avondmaal zien we niet alleen een heilige God, maar ook een God die van harte ons wil vergeven.
In het Avondmaal gaat het om het offer van Christus. We gedenken, dat Christus Zijn leven voor ons heeft gegeven.

Jezelf toetsen
Bij het Avondmaal gaat het erom, dat je gelooft dat de Here je wil vergeven. Voorafgaande aan de viering is er altijd een week van voorbereiding. In die week toets je als gelovige jezelf. Waar let je dan op? In de eerste plaats of er zonde in je leven is. Als dat zo is, moet je met die zonde breken. Zonde betekent niet alleen dat je iets verkeerds hebt gedaan. Zonde betekent vooral dat je je niet door God wil laten leiden. Dat kan in woorden, in handelingen, in gedachten.
Als je je niet door de Here wilt laten leiden, wordt het geschenk dubieus. De Here Jezus wil zichzelf aan je geven, maar eigenlijk wil je dat niet.
Daarom die toetsing, want je blijft niet stilstaan bij de zonde. Het gaat om nog twee belangrijke dingen: dat je gelooft in de vergeving en dat je gelooft dat de Heilige Geest in je wilt werken.
Geloof je dat, dan ben je klaar voor het Avondmaal. Dan kun je er zelfs naar verlangen: je mag Christus ontmoeten, je mag Hem ontvangen!

Hij maakt je waardig om Hem te ontvangen
Toch kun je bij jezelf denken: ben ik het wel waard? Laat je dan troosten door de gedachte dat het niemand uit zichzelf waard is om Christus te ontvangen. De troost van het Avondmaal is, dat Hij je dan juist aan Zijn tafel wilt ontvangen.
Hij is immers gekomen voor zondige mensen. Anders had Hij niet hoeven te sterven. Het bijzondere van het Avondmaal is, dat Hij ons waardig maakt om Hem te ontvangen. Hij bekleedt ons met de nieuwe mens.

Nieuw leven
Het Avondmaal is niet alleen bedoeld om het oude leven achter ons te laten. De Bijbel vertelt ook over een nieuw leven: de nieuwe mens. Aan het Avondmaal laat Christus ons zien, dat Hij ons nieuwe mensen wil maken. Gelovigen die trachten om Zijn wil te doen. Gelovigen die zich door de Heilige Geest willen laten leiden.
Dat nieuwe leven is geen tegenprestatie, maar een houding van dankbaarheid. We hebben zoveel ontvangen. Onderdeel van die dankbaarheid is ook een gulheid naar anderen toe. Daarom staat er bij het Avondmaal een offerschaal.

Maaltijd
Het Avondmaal is een maaltijd. Een sobere maaltijd. In de Bijbel zijn er twee maaltijden, die van belang zijn om het Avondmaal te begrijpen:
* De Pascha– of Pesach­-maaltijd. Deze maaltijd gedenkt, hoe God Zijn volk heeft bevrijd uit de slavernij. Bij het Avondmaal gedenken we de bevrijding uit de zonde en van de macht van de duivel.
* In het Oude Testament wordt gesproken over nog een maaltijd: de maaltijd op de berg Sion. Op de laatste dag van de wereld, zal de Here komen in Jeruzalem en zal er een feestmaal worden gegeven. In het Nieuwe Testament wordt hier op teruggegrepen: de bruiloft van het Lam – dat na de Wederkomst wordt gevierd. Avondmaal is alvast een voorproefje van die bruiloft.
Het bijbelse woord voor Avondmaal is ook eucharistie. Dit woord geeft – net als de maaltijd – aan, dat de gemeenschap met Christus gepaard gaat met vreugde en blijdschap.

Gemeenschap met Christus

Gemeenschap met elkaar
Gelovigen zijn niet alleen. Ze behoren tot een gemeenschap. Deze gemeenschap is bevrijd uit de macht van de duivel. Ze zijn door de Here geroepen en bij elkaar gebracht. Avondmaal wordt daarom in de gemeente gevierd. Avondmaal is geen privéfeestje.
Ook voor ons gedrag heeft dat betekenis. Raak je op het verkeerde pad of raak je het zicht op Christus kwijt, dan schaadt je de gemeente. Daarom moet je altijd eerst het uitpraten met degene met wie je in onmin leeft.

Hoe werkt het Avondmaal?
Bij het Avondmaal wordt brood en wijn uitgedeeld. Die brood en wijn geven geen vergeving. Dat brood en wijn verandert niet in Christus’ lichaam. Brood en wijn zijn een onderstreping van Gods belofte. Zo zeker als je de brood en wijn proeft, zo zeker mag je zijn van de gemeenschap met Christus.
Als je de brood en wijn proeft, moet je je hart richten op Christus. Brood en wijn sterken je lichaam. Christus geeft zichzelf in je hart. (Je moet ‘hart’ dan wel opvatten zoals de bijbel ‘hart’ bedoelt: Christus doortrekt heel je bestaan.) De Heilige Geest zorgt ervoor, dat Christus in je hart komt wonen.
Christus is wel aanwezig tijdens de maaltijd! Hij is de gastheer en het geschenk. Om Christus  te ontvangen, moeten we geloven in Zijn belofte: Hij wil gemeenschap met ons. Hij schenkt Zichzelf aan ons. Dat is ons aandeel: Avondmaal vieren vraagt om geloof en belijden. De belijdenis dat we Hem mogen ontmoeten.

Ds. M.J. Schuurman