Kliederkerk als kerkvorm
“Kerk” uit zich in talloze vormen. Ook kliederkerk presenteert zich als kerk. In ieder geval in naam. Ook in doelstelling: het is bedoeld als een verrassende manier van samen kerk-zijn. De kliederkerk als kerkvorm laat zien dat elke vorm van kerk-zijn in de voorlopigheid gebeurt en een fragment is. Want als in een gemeente wel avondmaal gevierd wordt, maar niet gedoopt wordt omdat er geen kinderen meer zijn, is die gemeente dan nog wel volledig kerk? Is een gemeente die de ambten niet volledig meer kan invullen nog wel volledig kerk? Moeten we niet zeggen dat geen enkele gemeente op een volledige manier kerk kan zijn? Op die manier kunnen we juist honoreren dat de kliederkerk ook echt kerk is, al ontbreken dat wezenlijke elementen voor het kerk-zijn.
Voor reguliere gemeenten is de kliederkerk dan ook allereerst een uitdaging: laat de gemeente niet iets liggen, wat de kliederkerk oppakt? De kliederkerk heeft niet de pretentie om een eigenstandige gemeente te vormen, maar meer een vierplek te zijn. Laat de kliederkerk daarmee niet zien hoe wezenlijk het vieren is voor het christelijk geloof?
Zelf kom ik uit een stroming die vooral terughoudend was ten opzichte van vieren en het event-karakter van het christelijk geloof. Ook al waren de aarzelingen met betrekking tot het event-achtige en het vierende terecht, er ging ook iets wezenlijks verloren: namelijk dat geloof meer is dan dat in je hart, in je hoofd en in je ethiek zit. Geloof heeft te maken met heel je bestaan, met alle zintuigen, met vreugde en andere emoties. De kliederkerk pakt dat aspect juist op.
Daarmee sluit de kliederkerk aan bij een stroming in de godsdienstpedagogiek die het vieren als toegang tot het christelijk geloof ziet. Met het kerkelijk jaar zijn er genoeg aanknopingspunten om het vieren gestalte te geven.
Er kan zelfs nagedacht worden over een manier van avondmaal vieren die passend is bij de vorm van de kliederkerk. Waarom zou je wel op een creatieve en symbolische manier het christelijk geloof kunnen vieren en niet het avondmaal in een bepaalde gestalte kunnen hebben?
De kliederkerk is geen vorm van kerk-zijn die compleet is losgezongen. De voorwaarden die nodig zijn om het avondmaal te houden, kunnen daardoor gerealiseerd worden. De kliederkerk houdt ook een spiegel voor: is de zondagse eredienst niet los komen te staan van de praktijk van het alledaagse leven en krijgen gemeenteleden niet te weinig mee vanuit de zondagse eredienst om hun dagelijks bestaan daarmee in verbinding te brengen?
Of de kliederkerk de laatste gezinnen uit de kerk jaagt, hangt af van de connectie tussen de bestaande gemeente en de kliederkerk. Een bestaande gemeente organiseert wel vaker activiteiten die gericht zijn op een bepaalde doelgroep, zonder dat die ervaren worden als een concurrent: een vakantiebijbelweek, een AlphaCursus, Bijbelkringen, gemeentegroeigroepen, bijeenkomsten voor gezinnen. De kliederkerk kan daarom ook een aanvulling zijn.
De kliederkerk is een waardevolle aanvulling van kerkvormen. Het is verleidelijk om daar heel lyrisch over te worden. De kliederkerk zou een plek zijn die aantrekkelijk is voor mensen die weinig of niet in de kerk komen. Dat is echter te algemeen gesteld. In bepaalde missionaire kringen wordt gewerkt met variatie in sociale milieus. Is de kliederkerk als vorm van kerkzijn voor álle sociale klassen toegankelijk is? Kunnen mensen uit verschillende sociale klassen samen een kliederkerk vormen? Passen mensen uit een traditioneel milieu bij mensen uit een precair milieu? Gaat iemand uit een hedonistisch milieu makkelijk samen met iemand uit een liberaal-intellectueel milieu? De keuze voor een wijk of een locatie kan al de keuze voor een bepaald sociaal milieu zijn. Net als de keuze voor creatieve werkvormen ook onbewust een keuze voor een bepaald milieu kan zijn.
Wat mist de kerk en wat missen degenen die nu naar de kliederkerk komen als deze vorm er niet zou zijn? Het is aardig dat deze nieuwe vorm van kerkzijn zich in naam presenteert als een vorm van kerkzijn. Dat in een tijd waarin de kerk als instituut en als geloofsvorm onder druk staan. Een vraag voor mij is wat de inhoud is van de kliederkerk. Welke godsbeelden en welke visies op Jezus mogen wel en welke niet? Hangt dat af van de deelnemers? Hangt dat af van de organiserende kerk? Hangt dat af van het gebruikte materiaal? Welke godsbeelden en welke visies op Jezus mogen wel en welke niet?
MJSchuurman 