Liturgie van het gewone bestaan
Wat je kunt leren van alledaagse rituelen als opstaan, bed opmaken, tanden poetsen, thee drinken en slapen kunt leren voor onderhouden van je geloof
In gesprekken met twintigers en dertigers merk ik dat zij het lastig vinden om het geloof een plek te geven in hun dagelijks leven. Ze hebben heel wat ballen in de lucht te houden: werk, een eigen huishouden, soms een gezin, vrienden, kerkelijke activiteiten. Er is heel wat dat hun aandacht en inzet opeist. Temidden van die al die bezigheden komt hun eigen geloof in de verdrukking.
Tish Harrison Warren, een Anglicaanse priester, echtgenote en moeder, liep hier ook tegenaan. Ze is afkomstig uit de evangelicale stroming van de Anglicaanse kerk. De evangelicale stroming legt de nadruk op een direct beleven van het geloof en is kritisch op vaste vormen voor het geloof, omdat die vormen een directe beleving kunnen belemmeren.
In de afgelopen jaren ontdekte Warren dat er in het gewone dagelijkse leven veel aanknopingspunten zitten voor liturgische vormen. Zij schrijft over die ontdekkingen in Liturgie van het gewone bestaan. Geheiligde praktijken in het leven van alledag. Haar boek is op social media, waarop ze zelf ook actief is o.a. als @Tish_H_Warren, al heel wat positief besproken.
Opstaan
Het begint met wakker worden. Je kunt nog even snoozen en dan je bed uit rollen, je telefoon pakken om social media te checken. Daarmee zet je de toon voor die dag: wat je dag bepaalt zijn de activiteiten die je gepland hebt, wat zich aandient, de aandacht die het nieuws en social media opeisen.
Kruisje slaan
Ze ontdekte dat Lutheranen de dag beginnen met het slaan van een kruisje. Dat slaan van een kruisje bij het opstaan herinnert aan de doop. Je begint de dag als gedoopte. Je herinnert jezelf eraan, dat Gods trouw, genade en vergeving er al is voor je iets hebt ondernomen deze dag. Je herinnert jezelf eraan dat je deze dag begint vanuit Gods belofte die Hij in de doop heeft meegegeven. Daarmee begin je de dag met een ontvankelijkheid voor Gods zorg.
Bed opmaken
Warren beschrijft hoe zij haar bed uitrolde zonder haar bed op te maken. De telefoon met appjes, mail en Facebook vroeg immers haar aandacht. Op Facebook vroeg zij aan vriendinnen wanneer zij dat deden: bed opmaken. Daardoor ging zij haar bed wel opmaken. Het was een kleine handeling, maar Warren merkte dat zij daardoor de dag anders begon. Door deze kleine handeling kwam er meer orde in de kleine chaos van haar bestaan. Ze was zich daardoor meer bewust dat zij de dag van God ontving.
Tanden poetsen
Aan het tanden poetsen koppelt zij de zorg die de christelijke traditie voor het aardse lichaam heeft. Omdat Gods Zoon mens werd en een lichaam aannam, heeft de kerk de waarde van het lichaam altijd verdedigd tegenover stromingen die het lichaam onbelangrijk en minderwaardig vonden. Het belang van het lichaam voor het geloof ontdekte zij toen zij in haar studententijd in contact kwam met een familie die een dochter met een beperking had. Tot die tijd was haar leven vooral het zorgen dat er in haar hoofd de goede ideeën zijn en had zij geen echte aandacht voor haar lichaam.
Non-verbaal gebed
Haar ontdekking is dat de zorg voor het lichaam gebaseerd is op de opstanding van Christus. Het poetsen van haar tanden is voor haar daarom een non-verbaal gebed, een liturgische handeling die in het teken staat van de opstanding op de Jongste Dag. Tanden poetsen is een kleine voorsmaak van de eeuwige heerlijkheid.
Sleutels kwijtraken
Warren is niet de ideale vrouw. Dat beschrijft ze in de hoofdstukken over het kwijtraken van haar sleutels en de ruzie met haar echtgenoot. Als ze haar sleutels verliest, kan ze heel melodramatisch worden en het gevoel hebben dat ze in wanhoop gestort wordt.
Ze beschrijft dat ze erop voorbereid is om in grootse, dramatische gebeurtenissen, zoals een schipbreuk, in staat is om de vraag toe te laten waarom God lijden toelaat. Bij de kleine alledaagse tegenslagen lijdt haar geloof al snel schipbreuk. Op zulke beproevingen is ze niet voorbereid. De opdracht van Paulus om alles zonder morren en zonder meningsverschillen te doen (Filippenzen 2:14) is juist voor het alledaagse bestaan ingewikkeld.
Conflictjes
Ook het liefhebben van de vijanden is in huiselijke context van de conflictjes met de echtgenoot en het aandacht vragen van de kinderen niet eenvoudig. Haar principes zijn niet in staat om haar te helpen in die alledaagse ruzietjes: ‘Ik ben een pacifist, die gilt tegen mijn echtgenoot.’
Voedsel
Nadenken over het alledaagse bestaan helpt soms ook weer verder in het geloof. Ze ontdekt een overeenkomst tussen de evangelicale traditie en haar gedrag als consument. In beide gevallen gaat het om iets direct willen hebben. Dat er aan het voedsel bereiden een heel proces van zorg en aandacht voor het voedsel aan vooraf gegaan is, was zij niet bewust. Ze gaat meer zorg en aandacht aan het eten besteden door ook heel bewust mee bezig te zijn waar het eten vandaan komt.
Thee drinken
Warren deelt veel mooie inzichten die ontleend zijn aan het alledaagse leven. Wachten in het verkeer doet haar nadenken over Gods geduld. Mail checken geeft het inzicht dat ook moderne technische beroepen en dienstverlening een manier zijn om God te eren en te heiligen. Thee drinken zorgt voor een mijmering over klein alledaags geluk dat je zomaar toevalt als je tijd neemt voor ontspanning.
Slapen
Slapen is van groot belang voor het geloof om te ontdekken dat het leven niet alleen uit werken bestaat, maar dat God op zijn eigen manier zorgt. Warren werkt tegenwoordig veel met studenten. Ze raadt hen aan om eerder te stoppen met werken en meer aandacht en zorg voor hun lichaam te hebben, door bijvoorbeeld meer te slapen: ‘Dat is in geestelijk opzicht meestal het meest zinvolle en belangrijkste advies dat ik kan geven.’
Nachtrust
In onze overwerkte en op prestaties gerichte cultuur is slapen een vorm van discipelschap, die laat zien dat je ook anders kunt leven. God wil niet alleen dat we heilig leven en een biddend leven, maar ook dat we steeds weer uitrusten. Een eerste stap naar een heilig leven met gebed is een goede nachtrust.
Geschreven voor het Friesch Dagblad
N.a.v. Tish Harrison Warren, Liturgy of the ordinary. Sacred practices in everyday life (Downers Grove: InterVarsity Press, 2016).
MJSchuurman 