De preek als een vraag aan ons

De preek als een vraag aan ons

Mads Mikkelsen is een Deense auteur, die buiten zijn eigen land steeds bekender werd. In 2012 kwam Jagten uit, een film waarin Mikkelsen een leraar speelt die wordt verdacht van kindermisbruik. In De Filmkrant van oktober 2012 stond een interview hem. In dat interview vertelt hij dat hij gefascineerd werd door de acteur Bruce Lee:

‘Ik was gefascineerd door zijn cool. Niet door die van James Bond trouwens, zoals anderen. Maar later ontdekte ik wat film echt kan doen. Taxi Driver had de grootste impact, dat was de eerste echte film die ik zag. Ik kwam de bioscoop uit en ik voelde me totaal verward over dat personage. Toen begreep ik waar de echte kracht van films ligt: niet dat ze je vertellen hoe je je moet voelen, maar dat ze je een vraag voorleggen die je zelf moet beantwoorden. Daarom houd ik ook meer van antihelden want die zijn meer dualistisch, meer complex. Het is saai om de goeierik te zijn.’

In het interview maakt Mikkelsen enkele opmerkingen die zinvol zijn bij de reflectie op de preek. Hij geeft aan dat een echte film niet voorschrijft hoe je zou moeten reageren. Een goede film toont slechts en neemt mee en laat het effect over aan de kijker. Kan dat voor de preek ook gelden?

Platte personages?
Een tweede zinvolle gedachte is, de opmerking dat goedige mensen saai zijn. Het is spannender als mensen een ambivalente persoonlijkheid hebben. Het is zinvol om eens na te gaan wat voor ‘personages’ in de preek naar voren komen. Hoe worden de Bijbelse personen in de preek opgevoerd? Hoe worden de voorbeeldfiguren in de preek opgevoerd? Hoe worden de luisteraars in de preek opgevoerd? Gaat het in de preek om alleen maar goedzakken, die nauwelijks van vlees en bloed zijn? Gaat het om personen die alleen maar slecht zijn? Zijn mensen in werkelijkheid niet ambivalenter? Krijgen de gemeenteleden die luisteren wel zichzelf te herkennen in de preek? Of krijgen zij alleen maar ‘platte personages’ (personen die niet echt zijn) voorgeschoteld? De Schrift laat mensen in hun ambivalentie zien: Ondanks of wellicht dankzij Gods nabijheid de neiging hebben om te vluchten. Ondanks of wellicht dankzij onze vroomheid de neiging van zich tegen God te keren.

Vraag
De laatste les betreft de vraag naar het doel van de preek. Gaat het in de preek uiteindelijk niet om een vraag die ons voorgelegd wordt? Na afloop van een film kan dat het gevoel zijn: je komt niet onder een vraag uit. Het verhaal zet aan het denken en vraagt om een antwoord. Een antwoord vanuit ons hart en vanuit ons leven: een existentiële vraag die om een existentieel antwoord vraagt. De kracht van de preek is niet voorschrijven wat wij moeten denken of voelen, wat wij moeten geloven. Maar de preek stelt ons een vraag, waar wij niet onderuit kunnen komen. Omdat God deze vraag beantwoord wil zien. Vaak is er geen direct antwoord mogelijk. Het is al een winst als we aan het denken worden gezet. Als we het gevoel hebben, dat wij niet anders kunnen dan op zoek te gaan naar ons antwoord.

Preek 5 mei 2013

De Koning is ingehuldigd! Leve de Koning!
Preek 5 mei 2013
Johannes 16:5-15

Gemeente van onze Heere Jezus Christus,

In de afgelopen week zijn wij getuige geweest van de troonswisseling.
Met een handtekening deed koninging Beatrix afstand van de troon
en op datzelfde moment werd haar oudste zoon Willem-Alexander koning.
Koningin Beatrix maakte plaats voor haar zoon.

Degenen die 40 jaar of ouder zijn kunnen zich waarschijnlijk nog de vorige troonswisseling herinneren:
de troonswisseling in 1980 – toen koningin Juliana plaatsmaakte voor koningin Beatrix.
Zelf heb ik alleen Beatrix bewust als koningin meegemaakt.
Ik ken eigenlijk maar één koningin: Beatrix.
Toen ik nog op de kleuterschool zat,
ging ik naar de aubade om te zingen voor koningin Beatrix.
In de afgelopen week realiseerde ik dat zij toen nog maar net koningin was.
Voor mij heeft de troonswisseling ook iets van een einde van een tijdperk.
Het einde van een tijd waarin Beatrix vorstin was.

In Johannes 16, het gedeelte dat wij vanmorgen hebben gelezen,
is er sprake van het einde van een tijdperk:
de Heere Jezus spreekt over Zijn afscheid.
Hij gaat terug naar Degene die Hem gezonden heeft.
Hij gaat terug naar Zijn Vader.
Het is geen gemakkelijk gedeelte om te begrijpen
– ik moest goed mijn best doen om te begrijpen waar het over gaat
en ik kan me ook voorstellen dat u niet direct begrepen heb wat de Heere Jezus hier bedoelt.
Daarom wil wat de Heere Jezus doorgeeft aan Zijn discipelen vergelijken
met de troonswisseling van afgelopen week.
In de hoop dat de woorden van de Heere Jezus meer gaan spreken.

De Heere Jezus kondigt aan Zijn discipelen Zijn afscheid aan.
Afscheid nemen roept veel op en kan ook ingrijpend zijn.
Bijvoorbeeld als er iemand gaat verhuizen naar een andere plaats.
De mensen die je hier in Oldebroek kent,
zul je veel minder vaak zien.
Je gaat nieuwe mensen ontmoeten en dat is ook wel weer spannend.
Hoe zal het op de nieuwe plek zijn?
Nu weet je nog wat je hebt, maar veel vertrouwde dingen raak je kwijt.
De Fransen hebben daar een spreekwoord voor:
afscheid nemen, zeggen zij, is een beetje sterven.
Je raakt iets kwijt dat heel vertrouwd is.
Neem nu het afscheid van koningin Beatrix.
Toen zij afscheid nam, werd duidelijk dat veel dingen anders zouden gaan.
Koninginnedag zou niet meer worden gevierd.
We zouden dan ook niet meer over koningin Beatrix spreken,
maar over prinses Beatrix. We raken Beatrix een beetje kwijt.
Ook de discipelen beseffen dat zij met het afscheid van de Heere Jezus Hem ook kwijtraken.
Hij zal er niet meer zijn.
De Heere Jezus merkt, dat het Zijn discipelen veel doet.
Ze weten niet s te zeggen.
Het aangekondigde afscheid raakt hen.
Er gaat van alles door hen heen.
Hoe zal het nu verder moeten?
Zal het gemakkelijk zijn om zonder de Heere Jezus verder te gaan?
Of zal het juist moeilijker worden?
Zullen ze de Heere Jezus ooit nog zien?
Afscheid nemen is een beetje sterven, is het vertrouwde contact kwijtraken.

We kunnen begrijpen dat droefheid hun hart vervult.
Want nu hebben ze de Heere Jezus nog bij zich.
Nu kunnen ze nog naar Hem toegaan met hun vragen.
Nu kunnen ze zich nog weten in Zijn nabijheid.
Dat valt straks allemaal weg.
Deze droefheid krijgt hen helemaal in de greep
en daarom kunnen ze niet zien waar de Heere Jezus heengaat.
De aankondiging van Jezus’ weggaan schokt hen zo,
dat zij alleen maar kunnen denken aan wat zij als discipelen kwijtraken
en niet aan welke weg de Heere Jezus zal gaan: de weg naar de Vader.
Daarom spreekt de Heere Jezus hen aan:
Het is nuttig voor u dat Ik wegga.
Waarom eigenlijk?
Bij het terugtreden van koningin Beatrix kunnen we nog wel een reden bedenken.
Zij maakt plaats voor een volgende generatie.
Haar zoon Willem-Alexander heeft wellicht andere ideeën over de invulling van het koningschap. Beatrix maakt plaats om haar zoon alle ruimte te bieden voor deze ideeën – voor zijn eigen invulling. Tijdens de balkonscène was het ook te zien:
Beatrix ging naar binnen en de prinsesjes Amalia, Alexia en Ariane kwamen op het balkon staan. Beatrix ging naar de achtergrond en de nieuwe kroonprinses trad voor het voetlicht.
Maar dat kan de Heere Jezus toch niet bedoelen?
Dat Hij Zich terugtrekt om ruimte te maken voor een ander, voor de Trooster.
En daarmee wordt de Heilige Geest bedoeld.
Zou de Heere Jezus dat bedoelen: dat Zijn taak erop zit en dat Hij nu naar de achtergrond verdwijnt zoals koningin Beatrix naar binnen ging en ruimte maakte voor de anderen?
Zou de Heere Jezus dat bedoelen:
nu wordt het tijd om plaats te maken voor de Heilige Geest, omdat Mijn tijd erop zit?
Nee, de weg die de Heere Jezus gaat heeft een speciale betekenis.
Hij verdwijnt niet achter de schermen, zoals koningin Beatrix veel minder zichtbaar was in de afgelopen dagen.
De weg die de Heere Jezus gaat maken is er een van promotie.
Hij gaat weg, naar de hemel, om te laten zien dat Hij overwinnaar is.
Hij gaat weliswaar weg vanuit het midden van de discipelen
en Hij is niet meer bij ons zoals Hij bij de discipelen was,
maar Hij doet dat om te laten zien dat Zijn werk is afgerond en dat Hij in de hemel de troon bestijgt
en over alles regeert.
Zijn weggaan heeft als reden dat Hij ingehuldigd gaat worden vanwege de overwinning die Hij heeft behaald op de zonde, op de dood, op de duivel.
Alle machten die tegen God ingingen zijn verslagen en dat Hij dat heeft gedaan wordt zichtbaar
doordat Hij, Christus in de hemel de troon bestijgt.
De weg waar de Heere Jezus over spreekt, de weg die Hij gaat, dat vieren wij komende donderdag:
op hemelvaartsdag.
Dan vieren wij hoe de Heere Jezus naar de hemel is gegaan om ingehuldigd te worden als koning over hemel en aarde.
Wij die hier op aarde leven, wij die al eeuwen na de hemelvaart leven, wij vieren steeds weer opnieuw hoe de Heere Jezus koning geworden is over alles.
Het beslissende ligt achter ons: het is volbracht!
We mogen nu al weten dat de Christus regeert – al verwachten wij Zijn wederkomst.
Dat is wat we met hemelvaart vieren: dat het niet meer mis kan gaan op deze wereld
omdat Christus regeert.
Christus die stierf en weer opstond uit de dood en heenging naar de Vader.
In het kerkelijk jaar hebben we Pasen achter de rug.
Vandaag de laatste zondag die nog in het teken staat van Christus als de opgestane.
Donderdag hemelvaart en volgende week zondag op weg naar Pinksteren
– in afwachting van de Heilige Geest, die is beloofd.
Niet dat het daarmee de opstanding voorbij is of alles weer gewoon geworden is.
Het gaat erom dat opgestane Christus invloed krijgt in ons leven, in deze wereld.
Want dat is de Heilige Geest die wordt aangekondigd als de trooster:
de Heilige Geest doet niets anders dan ervoor zorgen dat er steeds meer zijn die de opgestane Heer,
die de verhoogde Heer als hun heer willen dienen.
Veel gemeenteleden weten niet goed wat ze bij de Heilige Geest moeten voorstellen.
en wellicht hebt u of heb jij dat ook.
Dat je wel over de Heilige Geest nadenkt
We kunnen de Heilige Geest vergelijken met de herauten van wapenen bij de inhuldiging.
De Heilige Geest roept het ons toe: de koning – Christus – is ingehuldigd! Leve de koning!
In de hoop dat wij dat vol vreugde beamen, omdat Christus ook onze Koning is geworden.
Dat we ermee instemmen: Leve de koning!
Deze koning die kwam om te sterven, kwam om het oordeel te dragen – ons oordeel,
Hij stond op uit de dood en ging terug naar de Vader.
De Geest zal het over de wereld uitroepen: de Koning is ingehuldigd,
zodat de wereld wel moet geloven.
Zodat de wereld, die zich tegen God had gekeerd,
niet anders kan dan Christus moeten erkennen als Heer en koning.
En als de Geest het uitroept, de heraut van de wapenen verschijnt,|
dan moet de wereld wel beseffen: wij hadden ons tegen deze Koning verzet.
Wij wilden Hem niet.
De Heere Jezus zegt over de Heilige Geest:
Hij zal de wereld overtuigen van zonde, gerechtigheid en oordeel.
Overtuigen, zoals de heraut van wapenen het volk overtuigt dat er een nieuwe koning is.
Zo zal de Geest de wereld – en ons! – overtuigen: we kunnen er niet om heen.
Het is waar, dat Christus regeert. Nu al.
We hebben alle reden om komende zondag hemelvaartsdag te vieren.
Om er bij stil te staan hoe de Koning der koningen, de hoogste Heer, Christus, gehuldigd werd.
Verrassend vond ik het om in de uitleg tegen te komen,
dat dit overtuigen allereerst is bedoeld als een uitgestoken hand naar de tegenstanders van deze Koning.
Want dat was het allereerste doel waarmee Christus naar deze wereld kwam:
niet om de wereld te veroordelen, maar om de wereld te behouden.
Christus kwam naar deze wereld – niet om ons te verslaan,
maar degene die ons gevangen hield: de duivel te verslaan.
Als de Geest het uitroept dat Christus koning geworden is, komt er dat besef:
maar we hadden Hem helemaal niet gediend.
Wij stonden aan de verkeerde kant.
Wij zaten fout.
De Geest komt om te laten zien, dat deze schuld alleen van ons afgenomen kan worden
als we ons laten redden.
als we het inzien, als we beseffen: het is alleen maar genade dat Hij, Christus, onze koning wil zijn.
Een uitgestoken hand – niet allereerst een opgestoken vingertje, een afwijzing.
Want dan had Christus niet hoeven te komen.
Dan had Hij Zijn heerlijkheid niet hoeven op te geven.
Maar God wilde Zijn barmhartigheid laten zien.
De troonsbestijging van Christus is de kroon op Zijn barmhartigheid – een dubbele streep:
de handtekening die God zet onder het werk van Christus: zo heb ik het bedoeld.
Een beetje plat uitgedrukt: Goed zo, m’n jongen, je hebt gedaan wat Ik vroeg.
Je hebt je taak uitgevoerd.
Het zit erop – degene die tot dan toe over deze wereld regeerde, de duivel, heeft zijn greep verloren.
Vandaag vieren wij bevrijdingsdag, omdat 68 jaar geleden ons land werd bevrijd van een tiran.
Van Hitler en alle anderen die zijn kant hadden gekozen.
De laatste jaren van de oorlog waren niet de makkelijkste.
De nazi’s werden wreder en meedogenlozer.
Een groot deel van de slachtoffers viel juist in die laatste jaren.
Het is goed om hen te gedenken, vanuit het besef dat onze vrijheid een kostbaar goed is, geen vanzelfsprekendheid.
Als kerk vieren wij elke zondag bevrijdingsdag.
We vieren hoe onze Koning de duivel de wacht aanzegde en overwon
– tenminste ik mag toch hopen dat Hij ook uw Koning is
en dat jij met de Heilige Geest instemt: leve de Koning, die ook mijn Koning wil zijn!
In de afgelopen week was ik op vakantie in het Oorlogsmuseum in Overloon.
Daar waren verschillende posters met propaganda om Hitler en zijn zaak te steunen.
Deze posters hielden het de Nederlanders voor:
de Duitsers zijn geen bezetters,
maar zijn juist de bevrijders.
De Engelsen, de Amerikanen dat zijn juist de vijanden.
Zo kan ook de propaganda van de duivel zijn, die ons wil wijsmaken dat het geen zin heeft
om Christus te dienen, omdat Zijn koninkrijk zou hebben afgedaan.
Hij fluistert het zomaar in: Wat zie je ervan? Komt er nog wat van terecht?
Wat merk je er in jouw leven van dat het volbracht is? Waarom nog die strijd?
Waarom nog dat lijden?
In de hoop dat je zult vallen in zijn handen.
De Geest zal komen, zegt de Heere Jezus.
Hij zal als ik heengegaan ben Mijn plaats innemen. Hij zal je wapenen tegen deze propaganda.
Hij zal ervoor zorgen dat je je er niet door laat beïnvloeden.
Maar dat je met Mij verbonden blijft.
Geloof de duivel maar niet, die het je influistert dat het een verloren zaak is.
Vertrouw erop, kijk maar naar omhoog, naar Mijn troon.
Ik ben niet meer onder jullie, niet meer in jullie midden, omdat ik regeer.
Niet om een afstand tot jullie te scheppen, maar ervoor te zorgen
dat jullie eens bij Mij mogen zijn.
Ik ben er niet meer, maar je hebt de Geest
en de Geest die houdt jullie bij Mij – de opgestane, de verhoogde, de Koning,
die leeft en regeert tot in alle eeuwigheid.
Nu kijk je nog omhoog, maar er komt een tijd dat wie in Mij gelooft bij Mij mag zijn.
Leef daar uit. Vertrouw er op wat de Geest zegt waarheid is en beaam het met vreugde:
de Koning is ingehuldigd! Leve de koning!
Amen